صاعقه گیر، همان‌طور که از نامش پیداست، دستگاهی است که با “مهار” یا تخلیه‌ی جریان‌های اضافی ناشی از نیروهای خارجی (مانند رعد و برق) یا داخلی (مانند تغییرات ناگهانی در سیستم) از سایر تجهیزات الکتریکی محافظت می‌کند. به این دستگاه همچنین دستگاه حفاظت در برابر اضافه ولتاژ (SPD) یا به ندرت، سرکوب‌کننده ولتاژ اضافی (TVSS) گفته می‌شود.
به دلیل عملکرد تقریباً مشابه روی کاغذ، بسیاری از افراد صاعقه‌گیرها را با برق‌گیرهای رعد و برق اشتباه می‌گیرند. با این حال، در حالی که برق‌گیرهای رعد و برق در فضای باز نصب می‌شوند، صاعقه‌گیرها در داخل ساختمان نصب می‌شوند.
صاعقه گیرها چگونه کار می‌کنند؟
همه‌ی لوازم و دستگاه‌های الکتریکی دارای یک محدوده ولتاژ ثابت هستند. این محدوده نشان‌دهنده‌ی دامنه‌ای از ولتاژهایی است که یک دستگاه خاص برای کارکرد ایمن در آن طراحی شده است. اگر ولتاژی که به دستگاه می‌رسد بالاتر از محدوده توصیه‌شده‌ی آن باشد، دستگاه ممکن است دچار اختلال شود، قطعات داخلی‌اش آسیب ببینند یا در بدترین حالت منفجر شود.
اما چرا ولتاژ بالا در وهله‌ی اول اتفاق می‌افتد؟ لازم به ذکر است که نوسانات ولتاژ همیشه اتفاق می‌افتد. این نوسانات ممکن است به دلایل مختلفی مانند اتصالات زنگ‌زده یا شل در ساختمان شما، مشکلات سیم‌کشی، کیفیت پایین برق و … رخ دهد. بیشتر اوقات این نوسانات از محدوده ولتاژ معمولی فراتر نمی‌روند و نگرانی ایجاد نمی‌کنند. با این حال، ممکن است در مواردی نوسانات ولتاژ به علت رعد و برق یا تغییرات ناگهانی در سیستم برق، به شدت افزایش یا کاهش یابد.
صاعقه‌گیرها این ولتاژهای اضافی ناشی از رعد و برق یا تغییرات ناگهانی (مانند تغییرات شرایط عملیاتی در سیستم برق) را محدود می‌کنند. این دستگاه‌ها برای محافظت در برابر ضربات مستقیم رعد و برق طراحی نشده‌اند.
اما در عوض، آن‌ها تا حدودی از دستگاه‌ها در برابر نوسانات الکتریکی ناشی از رعد و برق که در نزدیکی خطوط انتقال برق اتفاق می‌افتد، محافظت می‌کنند. در این زمینه، صاعقه‌گیرها می‌توانند نوسانات مشابهی که ناشی از تغییرات ناگهانی در سیستم برق با ولتاژ بالا است را نیز منحرف کنند.
صرف‌نظر از اینکه ولتاژ اضافی از کجا می‌آید، صاعقه‌گیر به دو روش عمل می‌کند: یا ولتاژ اضافی را کاهش می‌دهد تا مقدار ولتاژی که از سیستم عبور می‌کند کمینه شود، یا آن را به زمین هدایت می‌کند. برخی از صاعقه‌گیرهای صاعقهود در بازار امروزه با یک “شمارنده صاعقه” مجهز شده‌اند که این امکان را به دستگاه می‌دهد تا وقوع تخلیه را ثبت کند.
انواع صاعقه گیر و عملکردهای آن‌ها
صاعقه‌گیرها معمولاً بر اساس ولتاژ نامی و میزان حفاظتی که می‌توانند به یک شبکه ارائه دهند، طبقه‌بندی می‌شوند. در ادامه برخی از دسته‌بندی‌های رایج صاعقه‌گیرهایی که در سیستم‌های برق استفاده می‌شوند آمده است:
صاعقه‌گیر ثانویه
صاعقه‌گیر ثانویه یک صاعقه‌گیر با ولتاژ نامی کمتر از 1000 ولت است. این دستگاه‌ها حفاظت مضاعفی را در ترانسفورماتورهای سرویس خانگی ارائه می‌دهند. میزان خرابی ترانسفورماتورها بین 0.4٪ تا 1٪ تخمین زده می‌شود (با 50 تا 70٪ خرابی‌ها به دلیل صاعقه‌های ولتاژ پایین). با استفاده از یک صاعقه‌گیر ثانویه، این نرخ خرابی به طور قابل توجهی کاهش می‌یابد.
صاعقه‌گیر ایستگاهی
در مواجهه با ولتاژهای بالا، صاعقه‌گیرهای کلاس ایستگاهی بهترین دستگاه‌ها برای این کار هستند. از میان همه انواع صاعقه‌گیرها، این نوع بیشترین قابلیت تخلیه ولتاژ را دارد و می‌تواند بالاترین جریان‌های معیوب را تحمل کند. این صاعقه‌گیرها با ولتاژهایی در محدوده‌ی 3 کیلوولت تا 684 کیلوولت در دسترس هستند. صاعقه‌گیرهای کلاس ایستگاهی همچنین با مقاومت‌های خمشی مختلف برای کاربردهای خاص عرضه می‌شوند.
صاعقه‌گیر میانی
صاعقه‌گیرهای میانی معمولاً در ایستگاه‌های کوچک یا برای حفاظت از کابل‌های زیرزمینی استفاده می‌شوند. همچنین برای ترانسفورماتورهای خشک نیز ایده‌آل هستند. این دستگاه‌ها می‌توانند ولتاژهای تخلیه بالا را تحمل کنند و مقاومت بالایی در برابر جریان دارند، اگرچه قدرتشان از صاعقه‌گیرهای ثانویه کمتر است. صاعقه‌گیرهای میانی با ولتاژهایی از 3 تا 120 کیلوولت در دسترس هستند.
صاعقه‌گیر توزیع
صاعقه‌گیرهای توزیع پایین‌ترین قابلیت‌های حفاظتی را در میان انواع صاعقه‌گیرها دارند. به همین دلیل، تنها در شبکه‌های ولتاژ متوسط یا در ترانسفورماتورهایی که روی پایه‌های اتصال یا در جعبه نصب شده‌اند، استفاده می‌شوند.
در مناطقی که فعالیت رعد و برق بالاست، از نوع سنگین صاعقه‌گیر برای مقابله با نیازها استفاده می‌شود. مناطق با رعد و برق کمتر معمولاً می‌توانند از صاعقه‌گیرهای معمولی استفاده کنند. در این موارد، گاهی اوقات یک صاعقه‌گیر که روی پایه صعودی نصب شده است مورد استفاده قرار می‌گیرد؛ به این ترتیب می‌تواند به جلوگیری از صاعقه ولتاژی که توسط تجهیزات و سیستم‌های زیرزمینی مشاهده شده است، کمک کند.
صاعقه‌گیر CHINT
صاعقه‌گیر CHINT اولین خط دفاعی در برابر حفاظت از سیستم الکتریکی شما و هر دستگاه برقی متصل به آن در برابر عوامل طبیعی مانند رعد و برق و طوفان و نیز اضافه ولتاژهای ناگهانی ناشی از تغییرات سریع در شبکه است.
سری صاعقه‌گیرهای CHINT
سری صاعقه‌گیرهای CHINT توانایی محافظت از سیستم‌های انتقال و توزیع برق تا 500 کیلوولت را در برابر اضافه ولتاژها دارد. صاعقه‌گیرهای مرکب 3 تا 36 کیلوولت این سری دارای گواهی KEMA هستند و قابلیت آب‌بندی خوبی دارند که تضمین می‌کند عملیات محافظت به‌صورت مداوم و قابل اعتماد به‌صورت 24/7 انجام شود.
مانیتور و شمارنده تخلیه صاعقه‌گیر CHINT
این ماژول که به صاعقه‌گیر متصل می‌شود، به‌طور مداوم هرگونه تغییر در نشتی ولتاژ را اندازه‌گیری می‌کند. همچنین می‌تواند تعداد دفعات تخلیه ولتاژ توسط صاعقه‌گیر را ثبت کند. این اطلاعات سپس می‌تواند برای بهبود قابلیت اطمینان سیستم برق در حین عملیات استفاده شود. این شمارنده به‌راحتی به صاعقه‌گیر متصل می‌شود و ولتاژ باقیمانده کمی دارد تا اطمینان حاصل شود که روی عملکرد صاعقه‌گیر تأثیر منفی نمی‌گذارد.
نتیجه‌گیری صاعقه‌گیرها
یک صاعقه‌گیر از لوازم خانگی و تجهیزات الکترونیکی شما در برابر ولتاژهای ناگهانی و نوسانات محافظت می‌کند. اگر در منطقه‌ای زندگی می‌کنید که نوسانات ولتاژ و طوفان‌های رعد و برق شایع است، داشتن یک صاعقه‌گیر برای محافظت ضروری است. صاعقه‌گیر با منحرف کردن ولتاژ اضافی که ممکن است به سیستم برق خانه شما وارد شود، آن را به زمین منتقل می‌کند و از آسیب احتمالی به دستگاه‌های شما جلوگیری می‌کند.
معمولاً این دستگاه در نزدیکی کنتور سیستم الکتریکی شما نصب می‌شود. اگر به دنبال صاعقه‌گیری قابل اعتماد هستید که دارای گواهی KEMA باشد و قابلیت اطمینان خود را ثابت کرده باشد، سری صاعقه‌گیرهای CHINT با مانیتور و شمارنده تخلیه CHINT انتخاب مناسبی برای شما است.
طراحی و اجرای تاسیسات برق صنعتی فرآیندی مهم و پیچیده و نیازمند دانش و مهارتی تخصصی است. این فرآیند باید با توجه به عوامل گوناگونی هم‌چون نوع و کاربری کارخانه، شرایط محیطی، میزان بار الکتریکی و سایر عوامل انجام شود. با رعایت نکات ایمنی، عملکرد اقتصادی در طراحی و اجرای تاسیسات الکتریکی صنعتی می‌توان از بروز حوادث و خسارات احتمالی جلوگیری کرده و از عملکرد مطلوب این تاسیسات اطمینان حاصل کرد. شرکت نیکسا با عنوان مجری پروژه های اتوماسیون صنعتی با استفاده از تجربه و دانش فنی خود، توانسته در زمینه طراحی تاسیسات برق و کنترل، به عنوان پیمانکار تاسیسات برقی بهترین راهکارها را ارائه داده دهد.
منبع: chintglobal
