استاندارد IEC برای تابلو برق کشویی فشار ضعیف

در سیستم‌های توزیع برق فشار ضعیف، تابلوهای کشویی (Withdrawable Panels) به عنوان یکی از پیشرفته‌ترین و ایمن‌ترین انواع تابلوها شناخته می‌شوند. این تابلوها به دلیل ساختار ماژولار، قابلیت تعویض سریع فیدرها و افزایش ایمنی اپراتورها، به‌ویژه در صنایع حساس مانند پتروشیمی، نیروگاه‌ها و مراکز داده کاربرد گسترده‌ای دارند.

استفاده از استاندارد IEC برای تابلو برق کشویی فشار ضعیف در طراحی و ساخت آن، نه‌تنها ضامن عملکرد صحیح و طول عمر بالا، بلکه تضمینی برای ایمنی افراد و تجهیزات است. در تابلوهای برق کشویی، به دلیل وجود اجزای متحرک و نیاز به اتصال و قطع مکرر فیدرها، الزام به پیروی دقیق از استانداردهای طراحی، اتصال، جداسازی، حفاظت و آزمون‌های عملکردی اهمیت دوچندان دارد.

در این مقاله، ضمن معرفی اصول کلی استاندارد IEC 61439، به بررسی سرفصل‌های کلیدی مرتبط با طراحی و ساخت تابلوهای کشویی فشار ضعیف می‌پردازیم. هدف، ارائه راهنمایی دقیق برای مهندسان طراح، سازندگان تابلو و ناظران پروژه جهت ارتقاء کیفیت و ایمنی تابلوهای فشار ضعیف است.

استاندارد IEC برای تابلو برق کشویی

استانداردهای IEC (کمیسیون بین‌المللی الکتروتکنیک) مجموعه‌ای از ضوابط بین‌المللی هستند که ایمنی، عملکرد، کیفیت و سازگاری تابلوهای برق را تعیین می‌کنند. رعایت این استانداردها در طراحی و ساخت تابلو برق، به ویژه در محیط‌های صنعتی، بسیار ضروری است. مهم‌ترین استانداردهای مربوط به تابلو برق شامل موارد زیر می‌شود:

1. IEC 61439 – نسخه به‌روز استاندارد  IEC 60439
2. IEC 60529 – درجه حفاظت IP
3. IEC 60947 – برای تجهیزات سوئیچگیر مثل MCCB, ACB

استانداردهای ذکر شده در بالا برای تمام انواع تابلو برق از جمله تابلو کشویی کارایی دارد، در ادامه به معرفی هر کدام از این استانداردها می‌پردازیم:

استاندارد IEC 61439

یک استاندارد بین‌المللی برای طراحی، ساخت و آزمون تابلوهای برق فشار ضعیف (Low-voltage switchgear and controlgear assemblies) است. این استاندارد جایگزین استاندارد قدیمی IEC 60439 شده و با هدف افزایش ایمنی، کارایی و هماهنگی در تولید تابلوها تدوین شده است. IEC 61439 به وضوح مسئولیت‌های طراح (Design Verification) و سازنده (Routine Verification) را تعریف می‌کند، آزمون‌های دقیق‌تری برای تحمل دما، اتصال کوتاه و عملکرد مکانیکی تعیین کرده و ساختار ماژولار تابلوها را بهتر پشتیبانی می‌کند. این استاندارد به‌خصوص برای کاربردهای صنعتی، ساختمانی و زیرساختی اهمیت زیادی دارد و رعایت آن برای تامین‌کنندگان و تولیدکنندگان تابلو برق ضروری است.

الزامات تابلو کشویی فشار ضعیف بر اساس استانداردهای بین‌المللی مانند IEC 61439 به شرح زیر است:

1.  طراحی ماژولار و جداسازی محفظه‌ها (Compartmentalization)

تابلوهای کشویی باید به‌گونه‌ای طراحی شوند که هر فیدر یا واحد عملیاتی (کشو) در یک محفظه جداگانه قرار گیرد. این جداسازی با صفحات فلزی یا عایق انجام می‌شود تا در صورت بروز خطا (مانند اتصال کوتاه یا آرک الکتریکی) در یک کشو، آسیب به سایر بخش‌ها منتقل نشود. این ویژگی ایمنی پرسنل و تجهیزات را افزایش می‌دهد و تعمیرات را آسان‌تر می‌کند.

2. دسترسی ایمن و آسان (Accessibility)

تابلوهای کشویی باید امکان دسترسی از جلو یا پشت را برای نصب، تعمیر و نگهداری فراهم کنند. معمولاً در طراحی، یک درب کوچک (درب کناری) برای دسترسی به سر کابل‌ها و ترمینال‌ها تعبیه می‌شود. این دسترسی باید به‌گونه‌ای باشد که نیازی به قطع کامل برق کل سیستم نباشد و زمان قطعی برق به حداقل برسد.

3. سیستم قفل‌گذاری (Interlocking)

برای جلوگیری از عملیات خطرناک (مانند باز کردن کشو در حالت روشن یا وصل کردن سکسیونر زمین در زمان عبور جریان)، سیستم قفل‌گذاری مکانیکی و الکتریکی باید طراحی شود. این سیستم تضمین می‌کند که کشو فقط در حالت ایمن (قطع برق) قابل جابه‌جایی باشد و از حوادثی مانند اتصال کوتاه یا آرک جلوگیری شود.

4. استحکام مکانیکی و تحمل شرایط محیطی

بدنه تابلو باید از ورق فلزی با ضخامت مناسب (معمولاً 2 تا 3 میلی‌متر) ساخته شود و استانداردهای حفاظتی مانند IP41 تا IP65 را رعایت کند. این استانداردها مقاومت در برابر گردوغبار، رطوبت و عوامل محیطی را تضمین می‌کنند. همچنین، تابلو باید در برابر لرزش و ضربه مقاوم باشد.

5. تحمل جریان و توان اتصال کوتاه

تابلو باید توانایی تحمل جریان نامی (تا 6300 آمپر در برخی موارد) و جریان اتصال کوتاه (Short-Circuit Current) را داشته باشد. شینه‌بندی (Busbar) و کلیدها باید بر اساس محاسبات دقیق طراحی شوند تا از گرم شدن بیش از حد یا ذوب شدن اجزا جلوگیری شود.

6. سیستم تهویه و مدیریت حرارت

تابلوهای کشویی باید مجهز به سیستم تهویه مناسب (مانند فن یا دریچه‌های تهویه) باشند تا گرمای تولیدشده توسط تجهیزات داخلی دفع شود. دمای داخل تابلو باید در محدوده مجاز (معمولاً بین -15 تا +40 درجه سانتی‌گراد) حفظ شود تا از آسیب به قطعات الکتریکی جلوگیری شود.

7. سیستم زمین (Earthing System)

یک سیستم زمین مؤثر و استاندارد باید برای تابلو طراحی شود تا در صورت بروز خطا، جریان نشتی به زمین منتقل شود و از برق‌گرفتگی یا آتش‌سوزی جلوگیری کند. تمامی بخش‌های فلزی تابلو باید به سیستم زمین متصل شوند.

8. تطابق با استانداردهای ایمنی و حفاظت

تابلو باید استانداردهایی مانند IEC 61439-1 (برای مونتاژ تابلوهای فشار ضعیف) را رعایت کند. این شامل حفاظت در برابر تماس مستقیم با قطعات برق‌دار، جلوگیری از آرک داخلی (Internal Arc) و اطمینان از ایمنی پرسنل است. همچنین، باید تست‌های روتین (مانند تست عایقی و تست عملکرد) انجام شود.

9. قابلیت تعویض و تعمیر سریع (Withdrawable Design)

طراحی کشویی باید به‌گونه‌ای باشد که تعویض کشوها (مانند کلیدها یا فیوزها) بدون نیاز به ابزار خاص یا قطع طولانی‌مدت برق انجام شود. کشوها باید استاندارد و قابل تعویض با کشوهای یدکی مشابه باشند تا زمان تعمیرات کاهش یابد.

10. شینه‌بندی و ترمینال‌ها (Busbar and Terminal Configuration)

شینه‌ها باید از جنس مس یا آلومینیوم با پوشش مناسب (برای جلوگیری از اکسیداسیون) باشند و ظرفیت انتقال جریان موردنیاز را داشته باشند. ترمینال‌ها باید به‌گونه‌ای طراحی شوند که اتصال کابل‌ها (ورودی و خروجی) ایمن و محکم باشد و از شل شدن یا ایجاد جرقه جلوگیری شود.

11. نمایشگرها و کنترل‌ها

تابلو باید مجهز به نمایشگرهای وضعیت (مانند آمپرمتر، ولت‌متر و نشانگرهای فاز) و کلیدهای کنترلی (مانند شستی‌ها) باشد تا اپراتور بتواند به‌راحتی وضعیت سیستم را نظارت و کنترل کند. این تجهیزات باید روی درب تابلو یا در بخش کنترلی قابل دسترسی نصب شوند.

12. رعایت الزامات نصب

تابلو باید روی فونداسیون مناسب (مانند اتاقک کابل یا قاب فلزی) نصب شود. سطح نصب باید تراز باشد (حداکثر ناصافی 2 میلی‌متر) و تابلو با شاغول و تراز تنظیم شود. در صورت نیاز، از صفحات فلزی برای تراز کردن استفاده می‌شود.

13. برچسب‌گذاری و مستندات

تمامی بخش‌های تابلو (مانند کشوها، ترمینال‌ها و کلیدها) باید برچسب‌گذاری شوند تا شناسایی و عیب‌یابی آسان‌تر شود. همچنین، دفترچه راهنما، نقشه تک‌خطی (SLD) و نقشه‌های وایرینگ باید همراه تابلو ارائه شوند.

IEC 60529 – درجه حفاظت IP

استاندارد IEC 60529 یک چارچوب بین‌المللی برای تعریف و طبقه‌بندی درجه حفاظت (IP) تجهیزات الکتریکی در برابر نفوذ اجسام جامد (مثل گرد و غبار) و مایعات (مثل آب) ارائه می‌دهد. این کد IP معمولاً به‌صورت “IPXX” نمایش داده می‌شود که رقم اول میزان حفاظت در برابر اجسام جامد و رقم دوم میزان مقاومت در برابر نفوذ آب را نشان می‌دهد. برای مثال، IP54 یعنی تجهیز در برابر گرد و غبار نیمه‌مقاوم و در برابر پاشش آب از هر جهت مقاوم است. استفاده از این استاندارد به طراحان و مصرف‌کنندگان کمک می‌کند تا از ایمنی و دوام تجهیزات در محیط‌های مختلف اطمینان حاصل کنند.

IEC 60947 – مربوط به تجهیزات سوئیچگیر فشار ضعیف

استاندارد IEC 60947 مجموعه‌ای جامع از مقررات بین‌المللی است که به تجهیزات کنترلی و کلیدهای فشار ضعیف  مثل کلیدهای MCCB، ACB، کنتاکتورها، کلیدهای قطع اضطراری و سایر تجهیزات مشابه می‌پردازد. این استاندارد، الزامات فنی شامل ویژگی‌های الکتریکی، مکانیکی، ایمنی، کارایی، تست‌های عملکردی و دوام تجهیزات را تعیین می‌کند. هدف آن اطمینان از عملکرد صحیح و ایمن تجهیزات در شبکه‌های برق فشار ضعیف است. هر بخش از استاندارد IEC 60947 به یک نوع خاص از تجهیزات اختصاص دارد (مثلاً IEC 60947-2 مخصوص MCCBها و ACBهاست). رعایت این استاندارد برای تولید، انتخاب و استفاده از تجهیزات سوئیچگیر در پروژه‌های صنعتی و ساختمانی بسیار ضروری است.

سخن پایانی استاندارد IEC برای تابلو برق کشویی

رعایت دقیق استاندارد IEC برای تابلو برق کشویی به ویژه IEC 61439، 60529 و 60947 در طراحی و ساخت تابلوهای کشویی فشار ضعیف، نه‌تنها موجب افزایش ایمنی و کارایی سیستم می‌شود، بلکه ریسک خطا، حوادث و هزینه‌های نگهداری را به حداقل می‌رساند. این موضوع به‌طور مستقیم در ارتقاء کیفیت پروژه‌های صنعتی و حفظ بهره‌وری بلندمدت تجهیزات الکتریکی نقش‌آفرین است.

شرکت نیکسا سازنده تابلو برق صنعتی با بیشت از 30 سال سابقه در طراحی و ساخت تابلو برق امکان طراحی و ساخت تابلو برق کشویی سیواکن را دارا می باشد جهت دریافت قیمت تابلو برق کشویی به شماره واتساپ 09122502279 پیام دهید.